Internet skraćenice i pojmovi E - M  N - W  ( link za pdf )

U internet svetu sve se više susrećemo sa tzv. internet skraćenicama (Internet Abbreviations) i pojmovima koji su postali sastavni deo našeg internet razgovora.

A
  .avi
(Audio Video Interleaved) Ova ekstenzija znači da datoteka sadrži Microsoft-ov video zapis, sačuvan u video formatu za Windows operativni sistem. Ovakva datoteka se može pregledati bilo kojim Media Player programom za Windows sistem.

aliasing, anti-aliasing
Slike na ekranu računara se sastoje od malih pravougaonih elemenata - piksela. Ako slika predstavlja krivu, npr. krug ili dijagonalnu liniju, tada pravougaoni elementi prave nazubljen lik (jagged edge) i vide se "stepenice". Ta pojava se zove aliasing. Ona je neželjena i može se ublažiti popunom odgovarajućim pikselima, koji imaju međuboju između objekta i podloge. Taj način neutralizacije nazubljenja naziva se anti-aliasing. Programi poput PhotoShop-a mogu napraviti anti-aliasing i najčešće to čine automatski (default setting). Kada se primijeni anti-aliasing na GIF slike, povećava se broj upotrijebljenih boja, a time i veličina datoteke. Autori Internet stranica odlučuju šta im je tada važnije, brzina učitavanja slike (koja se smanjuje sa povećanjem datoteke) ili njen kvalitet. Drugi problem može nastati kada se anti-aliasing primieni na prozirne slike sa neodgovarajućom podlogom i javi se tzv. halo effect, kao blaga ivica oko prozirne slike. Da bi se to izbjeglo, anti-aliasing treba primijeniti na kraju, kada je definisana finalna boja podloge. Slični problemi se javljaju i kod prenosa zvuka, kada se neželjeni efekti nazivaju buzz.

ADSL
(Asymmetric Digital Subscriber Line). Asimetrična digitalna pretplatnička linija. To je tehnologija za brzi prenos podataka preko standardnih telefonskih linija. Zove se "asimetrična" jer je brzina prijenosa podataka prema korisniku (download) mnogo veća nego brzina kojom se podaci prenose od korisnika prema mreži (upload). Teoretski, ADSL može ponuditi download brzinom 9 Mbps, a upload 640 Kbps.

animated GIF
Datoteka sa grafičkim sadržajem, sastavljena od dve ili više slika koje se brzo smjenjuju i daju efekt kretanja. Sa Interneta se može preuzeti mnogo ovakvih besplatnih edukativnih, reklamnih ili šaljivih animacija.

applet
Ova reč je izvedena od reči aplikacija. To je mali (Java) program, pridružen HTML strani. Kad se korisnik priključi na web stranicu, browser prima ugrađeni aplet i on se aktivira na njegovom računaru.Appleti takodje mogu biti i zlonamerni.

ASCII
(American Standard Code for Information Interchange). Američki standardni kod za razmenu informacija. Njime su definisani kodovi velikih i malih slova engleskog alfabeta, brojevi i specijalni karakteri, korišćenjem samo 7 bitova. To je osnova za kodiranje jednostavnih tekstualnih sadržaja. Da bi se omogućilo kodiranje i više karaktera, kao što su npr. matematički simboli i posebni znakovi, često se dodaje i osmi bit pa se tabela sa 128 proširuje na ukupno 256 karaktera. Postoje različiti standardi tih 256 karaktera, a jedan od najčešće korištenih na Internetu je ISO Latin 1 (ISO 8859-1) ili za nas važan zbog naših slova UTF-8.

B
backbone
Centralni segment ili kičma jedne mreže koji povezuje manje ogranke. Kičmom možemo nazvati i glavni deo mreže jedne firme ali i glavni deo daleko veće mreže koja pokriva veliko prostranstvo. Ipak, pod ovim terminom najčešće se podrazumijeva glavna komunikaciona okosnica na koju se priključuju dobavljači Internet usluga i veoma velike mreže. Slično kao kod saobraćaja motornih vozila, važno je da je na ovom glavnom putu moguća velika brzina protoka podataka. Ne postoji backbone celog Interneta.

bit
Skraćeni naziv za jednu binarnu cifru - Binary digIT (0 ili 1). U tekstu se označava malim latiničnim slovom b. Kodna kombinacija od 8 bitova naziva se bajt (byte) i označava se velikim latiničnim slovom B. Primjer: 1 KBps (hiljadu bajtova u sekundi) je 8 puta veća brzina nego 1 Kbps (hiljadu bitova u sekundi). Veće jedinice su kilobit (Kb) i megabit (Mb).

bitmap
Grafički prikaz, načinjen od malih tačaka - piksela. Datoteke sa bitmapiranim sadržajem prepoznajemo po nekoj od sljedećih ekstenzija: BMP, GIF, JPEG, PSD, PCX, TIFF. . . Bitmapirane slike se nazivaju i rasterskim slikama. Druga vrsta grafike je vektorska grafika, kada slika nastaje kombinacijom pravih i krivih linija, pravilnih i nepravilnih zatvorenih površina. Na Internetu se koriste obe vrste grafike.

bookmark
Obeležavanje, postavljanje oznake koja olakšava brži povratak na neku stranicu Interneta. To je kao kad čitate knjigu, pa na neki način obilježite poglavlje ili stranicu. U programu Microsoft Internet Explorer, umjesto ovog termina "bookmark", obeleživač se naziva omiljenom stavkom (engl. "favourites"). Broj stranica na koje biste se rado vratili i koje često posjećujete, brzo raste. Zato ih je dobro grupirati u posebne foldere, npr. za sport, za muziku, za posao. . .

Boolean search
Ovaj termin se odnosi na pretraživanje na Internetu kada se koriste logički operatori I, ILI, NE (AND, OR, NOT). To su "Bulovi operatori", a dobili su naziv prema engleskom matematičaru Džordžu Bulu. Oni se na Internetu upotrebljavaju radi fokusiranja pri traženju nekog pojma. Primer: ako tražimo riječ "maturanti", a istovremeno "1974" (maturanti AND 1974), bit će pronađene samo one strane na kojima se pojavljuje i jedna i druga riječ.

browser
Aplikaciski program koji otvara i prikazuje (čita) stranice na Internetu. Postoji nekoliko popularnih web čitača. Browser prihvata HTML ili XML kodove sa web stranice, izvršava ugrađene skripte i programe i prikazuje tekst, muziku, video i linkove na druge strane. Kreatori web stranica znaju da trebaju proveravati kako njihov rad izgleda na različitim browserima. Nekada stranica, prikazana jednim browserom, izgleda znatno drugačije od iste te stranice, otvorene drugim browserom.

byte
Niz od osam (8) binarnih brojeva. To je osnovna jedinica računarske memorije. Bajt se označava velikim latiničnim slovom B. Jednim bajtom se obično predstavlja jedan karakter kao što je broj, slovo ili znak. To je mala jedinica, pa se u praksi upotrebljavaju i kilobajt (1 KB = 1.024 bajtova), megabajt (1MB = 1.048.576 bajtova) i gigabajt (1 GB = 1.073.741.824 bajtova). Primjer: Jedan bajt kojim je prikazano veliko latinično slovo B 01000010 = B

bandwidth
U komunikacijama se ovaj termin odnosi na razliku između najviše i najniže frekvencije koja se može prenositi jednim prenosnim putem i izražava se u Hz, KHz ili MHz. U mrežnom smislu to je transmisioni kapacitet komunikacionog kanala i njime se izražava količina podataka, mereno u bitovima, koja se može preneti u jedinici vremena. Jednostavna je analogija sa vodovodnim cijevima, gde veća cev može propustiti više vode za isto vreme nego manja. Za kvalitetan prenos video sadržaja potrebno je i do 10.000.000 bps, zavisno od kompresije.

Bcc
(Blind Carbon Copy) Polje za pravljenje kopije e-mail poruke koja se šalje primatelju originala i još nekom drugom primatelju. Od CC (Carbon Copy) razlikuje se po tome što u ovom slučaju primalac originala ne vidi da li je (i kome) poslata kopija poruke. Primalac blind carbon copy vidi kome je upućena originalna poruka. U programu Outlook Express polje Bcc se vidi ako je u meniju View, pri kreiranju nove poruke, uključena opcija All Headers.

binary
Brojni sistem u kojem su moguće samo dve vrednosti. One se najčešće označavaju jedinicom (1) i nulom (0). U računarima se koristi binarno kodiranje, pri čemu procesor obrađuje istovremeno 8, 16 ili 32 binarne cifre. Znači, koje unosite sa tastature i vidite ih na ekranu, kodirani su kombinacijom 8 binarnih cifara. Kodna kombinacija slova A je 01000001.

.bmp
standardna oznaka za Microsoft-ovu grafičku bitmapiranu datoteku. Jednostavnije rečeno, to je drugi deo (ekstenzija) punog naziva jedne vrste elektronskog zapisa neke slike.
C
chat
Oblik elektronske komunikacije u realnom vremenu, gdje učesnici "razgovora" unose preko tastature ono što žele nekome reći i to se pojavljuje na ekranu jednog ili više udaljenih sagovornika. Internet Relay Chat ili IRC je Internet protokol za ovakav oblik komuniciranja. Drugi, često korišteni sistemi su iChat,ICQ,MSN..

client
Računar u mreži koji izvršava svoje programe, a procesne podatke prima od drugog, centralnog računara - servera. Kada šaljete ili primate elektronsku poštu, vaš računar je klijent koji je priključen na neki e-mail server.

client-server architecture
U client-server arhitekturi rad je distribuiran između mnogih klijenata (pojedinačnih računara), povezanih u mrežu sa jednim centralnim serverom. Na Internetu web čitači kao klijenti izvršavaju komande lokalnog softvera, a procesne podatke primaju od centralnog servera. Česta je situacija kada na serveru postoji centralna baza podataka kojom se koriste klijenti, pri čemu svaki klijent ima slobodu da se služi svojim programom za obradu teksta.

cookie
Cookie (kolačić) je mali program koji se, sa različitim namenama, ostavlja u vaš računar posle posete nekoj web stranici. Nekada vam njegovo delovanje može smetati, ali najčešće na neki način pomaže pri novom odlasku na tu stranu, jer ostaje zapamćena neka prethodna akcija. Primer: ako neka stranica ima verziju na tri jezika, "kolačić" može učiniti da nova poseta stranici bude baš na onom jeziku koji ste prethodno birali. To ubrzava rad, jer ne morate svaki put ponovo birati jezičku verziju.

country code
Krajnji deo geografske Internet adrese koji označava matičnu zemlju. Najveći broj zemalja u svetu, koje su priključene na Internet, ima svoj posebni dvoslovni kod zemlje. Kodiranje je regulirano standardom ISO 3166. Ta dva slova su glavni u domenu svake zemlje.
Kompletna lista zemalja i njihovih kodova može se vidjeti na strani:
http://www.walthowe.com/navnet/faq/country.html

cracker
Osoba koja pristupa mreži ili tudjem računaru sa lošim namerama, najčešće da neovlašćeno preuzme, ošteti ili promeni podatke.

cyberspace
Ovaj termin je stvoren u romanu "Neuromanser" Vilijama Gibsona, gde se njime opisuje zamišljeni svet visoke tehnologije, negde u svemiru. U savremenom svetu to je virtualni prostor ili svet koji čini sve ono što se nalazi na Internetu: oprema, programi, ideje, ljudi, informacije. . .

compression
Kompresija je tehnika kojom se jedna datoteka sabija (kompresuje) radi bržeg prenosa i manjeg zauzimanja memorije. U praksi se koristi više programa za ovakvo kompresovanje: PKZIP, WinZip, Stuffit, gnu zip.7zip . . . Kompresovane datoteke najčešće imaju ekstenzije: arc, arj, gz, lha, lhz, taZ, taz, tgz, Z, zip, i zoo.

copyright
Zakonsko pravo autora, osobe ili organizacije kojim se štiti originalno djelo, djelimično ili u celosti, od neovlaštenog kopiranja ili prodaje. Štititi se mogu tekstovi, muzika, različite umetničke tvorevine, a prekršaj može biti bilo koja vrsta kopiranja, uključujući fizičke ili elektronske kopije.

D
DNS
Ova skraćenica se odnosi na dva pojma:
1. DNS = Domain name system. To je sistem imenovanja i organizovanja čvorova na Internetu.
2. DNS = Domain name server. To je računar koji pretvara simbolična imena i adrese sa Interneta (npr. alfa.auxx.com) u odgovarajuće brojeve, nerazumljive korisniku (npr. 132.196.55.7) i obratno.

domain
Podgrupa Internet adresa. Postoji hijerarhija u organizaciji domena. Na visokom nivou organizacije može se naći neki od sljedećih domena:

com - komunikacijski domen
edu - edukacione institucije
gov - američka vlada
mil - američka vojska
net - organizacije održavanja Interneta
org - neprofitne organizacije
dva slova nacionalnog koda, npr: sr,us, uk, ba...

download
Kopiranje datoteke sa nekog udaljenog računara na lokalni računar. Taj postupak se primjenjuje npr. kada sa mreže preuzimate besplatne programe. Suprotna akcija se naziva upload. Tada se sa lokalnog računara datoteka prenosi na udaljeni server.

Dynamic HTML (DHTML)
Programski jezik koji omogućava potpunu kontrolu događanja i pozicije elemenata pri kreiranju web stranice. Podržavaju ga Microsoft Internet Explorer od verzije 4.0 pa na dalje.